Stapsgewijs naar aardgasvrij met modulair warmtesysteem
Met een modulair warmtesysteem werken woningcorporaties stapsgewijs – en in eigen tempo – aan een aardgasvrije warmtevoorziening. Niek Habraken van woningcorporatie KleurrijkWonen en Detlef Meijer van infraspecialist Firan vertellen hoe dat werkt.
Net als gemeenten en andere belangrijke spelers in de warmtetransitie staan woningcorporaties voor de opgave om de bestaande bouw duurzamer te maken. Modulaire warmtesystemen maken het mogelijk om stapsgewijs te werken aan een aardgasvrije en klimaatneutrale warmtevoorziening, zoals een lokaal warmtenet met duurzame bronnen.
Een modulair warmtesysteem maakt gebruik van lokaal beschikbare bronnen, zoals thermische energie uit oppervlaktewater. De warmte wordt via een bronnet getransporteerd naar een warmte-koude-opslag. Met behulp van buurtwarmtepompen wordt de warmte op 70°C aan de woningen afgeleverd, de juiste temperatuur voor ruimteverwarming en warm water. De gasgestookte ketels in de wijkproductiestations die worden ingezet op piekmomenten fungeren als back-upvoorziening. Op termijn wordt het aardgas vervangen door een duurzaam alternatief, zoals groen gas of waterstof.
Aardgas uitfaseren
In de wijk Voorkoop in Culemborg is recent een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de inzet van een modulair warmtesysteem, vertelt Niek Habraken, manager verduurzaming en innovatie van KleurrijkWonen, een corporatie met woningen in zes gemeenten in de regio’s Rivierenland (Gelderland) en Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (Zuid-Holland). “De afgelopen jaren hebben we veel geïnvesteerd in de verbetering en verduurzaming van onze woningvoorraad. Dat heeft ervoor gezorgd dat veel woningen nu energielabel B of C hebben. We hebben vervolgens gekeken naar verschillende oplossingen om de woningen straks aardgasvrij te maken. Een concept met een buurtwarmtepomp en een kleinschalig warmtenet is naar voren gekomen als een betaalbaar en betrouwbaar systeem.”
“Een modulair warmtesysteem levert de bouwstenen om stapsgewijs aardgas uit te faseren”, vertelt Detlef Meijer, manager business development bij Firan. “Met de basismodule, die draait in een centraal wijkproductiestation met collectieve luchtwarmtepompen, wordt al een groot deel van het aardgasverbruik vervangen. Het systeem is vervolgens flexibel en efficiënt opschaalbaar tot een grootschalige voorziening, die volledig gebruikmaakt van lokaal beschikbare duurzame bronnen. Denk aan restwarmte uit datacenters, aquathermie en geothermie.”
Vliegende start met corporatiewoningen
Samen met bewoners werken de gemeente Culemborg, KleurrijkWonen en energiecoöperatie Vrijstad Energie inmiddels aan een Transitievisie Warmte voor Voorkoop. In de eerste fase maken zo’n 500 van de in totaal 1.500 huishoudens in de wijk de overstap naar een alternatief voor de gasgestookte cv-ketels die nu in de woningen worden gebruikt. Daarvan zijn ongeveer 350 woningen, verdeeld over twaalf complexen, in het bezit van KleurrijkWonen. Habraken: “We beginnen bewust in het deel van de wijk met veel corporatiewoningen, om een vliegende start te maken met de warmtetransitie in de buurt. Met het modulaire systeem werken we toe naar een warmtenet op een middelhoge temperatuur, zodat we het wooncomfort van huurders garanderen en er in eerste instantie weinig aanpassingen in de woningen nodig zijn.”
Een modulair warmtesysteem is bij uitstek geschikt voor wijken waar (nog) geen duurzame bron voor een warmtenet beschikbaar is, legt Meijer uit. “Een woningcorporatie kan dan toch al snel en simpel stappen zetten richting een aardgasvrije wijk, uitgaande van clusters van vier- tot achthonderd woningen en zonder dat er op gebouwniveau ingrijpende maatregelen noodzakelijk zijn. Dat scheelt tijd, kosten en overlast voor bewoners.”
Warm zonder grote veranderingen aan de woningen
Een modulaire aanpak maakt de lokale warmtetransitie voor woningcorporaties overzichtelijk en hanteerbaar, zegt Meijer. “Als er een grootschalig warmtenet moet worden ontwikkeld, dan is daar vaak eerst de zekerheid voor nodig dat er duizenden woningen op worden aangesloten. Met een modulair systeem kan je enkele buurten van het aardgas afhalen. Later kunnen de netten onderling worden verbonden. Daarmee ontstaat een lokaal of zelfs regionaal warmtenet dat gebruikmaakt van duurzame bronnen in de omgeving. We kunnen dus nú al van start met een systeem dat de komende jaren verder doorgroeit en verduurzaamt, zonder dat je vastzit aan techniek waar je later misschien spijt van krijgt.”
“Als corporatie zijn we ontzorgd bij de introductie van een nieuw warmtesysteem: de radiatoren in de huizen blijven in gebruik en er is niet onmiddellijk extra gebouwisolatie nodig”, voegt Habraken toe. “Wij als woningcorporatie – en trouwens ook de particuliere woningeigenaren – kunnen nu ook zelf het tempo van de isolatiemaatregelen bepalen. In Voorkoop zijn we van plan om, als de wijk eenmaal aardgasvrij is, in te zetten op isolatie van de woningen. Daarmee gaan de maandelijkse energielasten van de bewoners verder omlaag, en wordt natuurlijk ook de CO2-uitstoot verder verminderd.”
Nieuw speelveld
De business case en het draagvlak voor de overstap naar aardgasvrije gebouwde omgeving zijn de grote uitdagingen voor de succesvolle inzet van een modulair warmtesysteem in de praktijk, ziet Meijer. “In de bestaande bouw hebben we vaak te maken met gespikkeld bezit. Woningcorporaties spelen een belangrijke rol in het creëren van draagvlak bij huurders. Maar hoe krijgen we de particuliere eigenaren mee?”
De publieke beeldvorming over warmtenetten is een belangrijk punt van aandacht in de communicatie met bewoners, merkt ook Habraken. “Bewoners zijn vaak huiverig om van het aardgas af te gaan. Als je dan ook nog eens gaat praten over collectieve oplossingen, dan merk je al snel dat stadsverwarming een negatief imago heeft. Mensen denken dat het duur is en dat ze zijn overgeleverd aan een groot energiebedrijf.”
Het speelveld van warmtenetten is de laatste jaren sterk veranderd, benadrukt Habraken. “Naast technologische ontwikkelingen zoals de opkomst van industriële warmtepompen met een hoog rendement hebben we ook steeds meer te maken met lokale energiecoöperaties. In de gesprekken met bewoners moet je begrip en respect hebben voor de beelden die er leven. Maar ook goed en eerlijk duidelijk maken wat het kostenplaatje van de verschillende opties is, en wat de diverse concepten betekenen voor het ruimtegebruik en geluid in de woning. Ook de gerealiseerde CO2-reductie nemen we daarbij mee – want daar gaat het uiteindelijk allemaal om!”
Related Posts
Naar meer natuurinclusief bouwen →
Sneller bouwen met tijdelijke woningen →
Hoe dragen woondeals bij aan meer woningen? →
