Ymere speelt in op de Transitievisies Warmte
Eind dit jaar moet ie er liggen: de Transitievisie Warmte. woningcorporaties praten mee. Ymere ook. Maar het tempo van de transitie is niet in alle gemeenten hetzelfde. Hoe gaat Ymere daarmee om? Wat zijn de ervaringen?
Ymere waarschuwt: leg geen te hoge ambities vast in Transitievisie Warmte
“CO₂-neutraal in 2050 wordt al lastig genoeg”
Nederland heeft het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend. In een poging te voldoen aan de doelstellingen zijn er afspraken gemaakt in het Nationaal Klimaatakkoord. Er is onder meer overeengekomen dat de energie, die nodig is voor de warmtevraag van de Nederlandse huishoudens, duurzaam moet worden opgewekt. Geen fossiele brandstof dus meer. Dat betekent kortweg geen aardgas meer voor verwarming, warm tapwater en het kookfornuis in bijna acht miljoen bestaande woningen. Nieuwe woningen mogen niet meer op het aardgasnetwerk aangesloten worden.
Pablo van der Laan
Proeftuinprojecten
De grootste uitdaging blijft de verduurzaming van de bestaande voorraad. Om het proces te stroomlijnen en te versnellen moeten gemeenten voor eind 2021 de Transitievisie Warmte presenteren. In een latere fase wordt dat uitgewerkt in het Wijkuitvoeringsplan.
Gemeenten staan er niet alleen voor. Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft alvast een grove inschatting van de mogelijkheden gemaakt en de ervaringen van de proeftuinprojecten verwerkt. Deze 27 projecten, verspreid over heel Nederland, zijn gestart met subsidie van de overheid om bestaande woonwijken van het aardgas af te halen. Na twee jaar zijn vier projecten afgerond, waarbij in totaal 206 woningen de status gasloos hebben gehaald. Een mager resultaat. De praktijk blijkt complex en weerbarstig. Bewoners zitten er niet op te wachten. Verder liggen de betaalbare alternatieven niet voor het oprapen. Maar er is veel geleerd en die kennis wordt meegenomen nu gemeenten in nauw overleg met de stakeholders hun Transitievisie Warmte en het Wijkuitvoeringsplan opstellen.
Stakeholders
Ook in Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer, Weesp en Almere – de regio waar woningcorporatie Ymere bezit heeft – wordt gewerkt aan de Transitievisie Warmte. Pablo van der Laan is strategisch adviseur vastgoed bij Ymere. Als gemeenten willen praten over de Transitievisie zit hij aan tafel voor overleg. “We worden vaak als een van de eersten uitgenodigd. Logisch, want we kunnen met ons woningenbezit een behoorlijk verschil maken. Maar we zijn zeker niet de enige: ook nutsbedrijven, beheerders van bedrijvenparken, verenigingen van eigenaren en vertegenwoordigers van huurdersverenigingen doen mee. Soms ontmoeten we een van onze huurders bij het transitievisie-overleg.”
Inpassen in Transitievisie
In de meeste gemeenten is het overleg over de Transitievisie Warmte een voortzetting van gesprekken die zij toch al met corporaties voeren over de verduurzaming van wijken.
“Wij zitten niet direct te wachten op dat overleg, maar we zijn stakeholder en willen net als de gemeente wel graag dat de bestaande plannen goed in de visie en het wijkuitvoeringsplan passen. En dat loopt prima. Daarbij maakt het niet uit of de ene gemeente al een helder beeld heeft van de visie en de ander nog moet beginnen. Ymere volgt gewoon haar eigen tempo.”
In Amsterdam trekt Ymere in de City Deal al sinds 2017 samen op met de gemeente en energieleverancier Vattenfall. Er zijn inmiddels een paar honderd woningen ontkoppeld van het aardgasnet; de doelstelling is tienduizend.
Van der Laan: “Sindsdien kijken we in principe eerst hoe we in overleg met de energieleverancier gasloos kunnen renoveren. In veel gevallen is een warmtenet de meest haalbare optie. Zeker in wijken met hoge dichtheid en gestapelde bouw. Die renovatie worden nu een-op-een overgenomen in de transitievisie.”
Zoektocht
Maar Van der Laan kan ook voorbeelden geven van gemeenten die nog aan het zoeken zijn. Welke energie-infrastructuur moet er komen? Wat zijn überhaupt de mogelijkheden? “Haarlemmermeer wilde de warmte voor de wijk Rijssenhout koppelen aan de restwarmte van een datacentrum bij Schiphol. Een goed plan, en de gemeente dacht in aanmerking te kunnen komen voor de status van proeftuinproject met de daarbij behorende subsidie. Maar dat ging niet door. Zonder subsidie bleek het plan niet levensvatbaar. Er komt dus geen warmtenet.”
“Corporaties staan voor hoge kosten. Onbegrijpelijk dat de verhuurdersheffing nog altijd bestaat”
Biomassa taboe
Haarlem is een gemeente die net als Amsterdam vooroploopt, maar ook daar kan het mislopen. Zo had men vier jaar geleden het plan opgevat het warmtenet aan te sluiten op een biomassacentrale. Maar toen kwam biomassa als brandstof ter discussie te staan, onder meer vanwege fijnstof. Daarop is het idee in de raad afgeschoten. Van der Laan: “Dat plan zul je dus niet meer terugzien. Terwijl een ander Haarlems plan het waarschijnlijk wel haalt. In Halfweg staat het datacentrum van CyrusOne. Die produceert veel warmte en daar kunnen we wat mee in de woonwijken. De investeringen zijn enorm. De toevoerleiding alleen al kost een vermogen. Maar de gesprekken zijn in een vergevorderd stadium en als ze eruit komen gaat Firan de infrastructuur leggen en beheren. Engie koopt de warmte in, die onze huurders op hun beurt weer afnemen. Onder voorwaarde overigens dat ten minste 70 procent van onze huurders ermee ingestemd hebben. Daarbij speelt een goed aanbod voor het warmtetarief een belangrijke rol. Dus zodra het een businesscase wordt gaan we aan de slag. De bestaande hr-ketels zijn uitgelegd op 90 graden. Terwijl warmtenetten het water op een temperatuur van 70 graden de woning binnen brengen. Dat vereist aanpassing van de installatie en de schil goed isoleren.”
Houd ambities realistisch!
Ymere staat gemeenten graag terzijde bij het vastleggen van hun Transitievisie Warmte, maar is beducht voor al te hoge ambities. Zo willen Amsterdam en Haarlem de CO₂-neutrale status al in 2040 bereiken. Ymere vindt dat niet realistisch en houdt vast aan 2050. De corporatie stelt zich daarbij op als smart-follower: geen experimenten maar alleen beproefde energieconcepten. En die beginnen doorgaans bij het terugbrengen van de energievraag in de woningen (no-regret-maatregelen, zoals isoleren, ventileren en transitieklaar maken). Inmiddels zijn bijna 10.000 van de 74.000 Ymere-woningen gasvrij.
“Bewoners overtuigen van de overstap naar een warmtenet is een uitdaging. Belangrijkste argument: een zeer aantrekkelijk warmtetarief”
Warmtemotor
Eerst de woning compleet renoveren en dan aansluiten op het warmtenet. Dat is de gebruikelijke volgorde, maar niet de snelste. Neem bijvoorbeeld het renovatieproject in de Gentiaanbuurt in Amsterdam. Daar zijn de eerste 38 woningen gerenoveerd en aangesloten op het warmtenet. Dat heeft ongeveer drie jaar geduurd: een jaar voorbereiding, vervangende woonruimte zoeken voor de bewoners en dan nog een jaar renoveren en aanpassen. Om het tempo er een beetje in te houden hebben de gezamenlijke woningcorporaties in overleg met de gemeente Amsterdam het programma ‘de Warmtemotor’ ontwikkeld, vertelt Van der Laan: “Je sluit alvast het warmtenet aan. Op zich een kleine ingreep, vergelijkbaar met het vervangen van een hr-ketel. Dat geldt ook voor de kosten. De bewoners kunnen er blijven wonen. En op een later moment voer je de isolatie van de schil uit en pas je de installatie aan. Betekent wel dat je het water van het warmtenet op 90 graden de woning in moet brengen. In elk geval tot het moment dat ook de woningen zijn geïsoleerd. Anders wordt het niet comfortabel in die overgangsperiode. Voordelen zijn alvast: geen fijnstof meer in de wijk, veiliger want geen gas meer in huis en geen rookgasafvoerpijp meer door het dakvlak.” ν
Meer informatie over de Warmtemotor: zie corporatiebouw.nl/Amsterdam-aardgasvrije-wijken/.
Financiering punt van zorg
Pablo van der Laan van Ymere noemt de financiering van transitieplannen een punt van zorg. “Er komt nieuwe wetgeving aan waarin geregeld is dat de netto warmtevraag afhankelijk van de leeftijd en de compactheid van een woning niet meer dan ongeveer 70 tot 80 kWh per vierkante meter per jaar mag bedragen. Dat wil zeggen: klaar moet zijn voor een middentemperatuur. Dat is nu 120 tot 150 kWh. De doelstelling in de wet komt overeen met een nog hogere isolatiewaarde dan bij energielabel B. De kosten om woningen op dat niveau te brengen hebben we voor een renovatie van 1.100 woningen in Amsterdam Noord becijferd op 106.000 euro per woning aan bouwkosten.”
Daar komt de aansluiting op een warmtenet nog bij. Die kost bij een gemiddelde woning 15.000 euro extra voor nieuwe leidingen en het aanpassen van het afgiftesysteem (onder meer andere radiatoren). Dat is een fors bedrag afgezet tegen de 1.000 euro (inkoop) voor het vervangen van de gasketel door een nieuwe. Amsterdam geeft weliswaar 5.000 euro subsidie. Maar de resterende 10.000 euro zijn voor de corporatie. Dat bedrag is niet te verhalen op de bewoners, want Ymere hanteert het uitgangspunt dat de huurder niet voor de transitie hoeft op te draaien. Een belangrijk uitgangspunt, want het kost sowieso erg veel moeite de bewoners te overtuigen van de overstap op een warmtenet.
Van der Laan: “In dit licht blijft het wrang dat de verhuurdersheffing nog steeds bestaat. Deze heffing slokt jaarlijks bijna een kwart van onze inkomsten op. En dat in een tijd dat er aan alle kanten plotseling geld kan worden uitgegeven.”
Related Posts
Naar meer natuurinclusief bouwen →
Sneller bouwen met tijdelijke woningen →
Hoe dragen woondeals bij aan meer woningen? →
