De corporatiewoning van de toekomst
Materiaalgebruik heeft grote invloed op de milieu-impact van een gebouw. Hierbij valt nog veel winst te halen.
Verduurzaming van de bestaande woningvoorraad is niet alleen afhankelijk van energiemaatregelen. Ook materiaalgebruik speelt een belangrijke rol als je kijkt naar de milieu-impact van een gebouw. Er valt hier heel veel winst te halen, want dit aspect van duurzaamheid was tot nu toe redelijk onbekend.
Haico van Nunen van architecten- en adviesbureau BouwhulpGroep helpt onder andere woningcorporaties bij vraagstukken over verduurzaming. “Ons bureau is vrij breed, maar onze koers gaat richting een nieuwe manier van renoveren, waarbij wonen en de bewoner nog steeds de belangrijkste opgave vormen. We doen onderzoek op het snijvlak tussen de bewoner en techniek.”
Het thema ‘De corporatiewoning van de toekomst’ past daar mooi in. Want in opdracht van RVO en Groene Huisvesters deed Bouwhulp onderzoek naar de materiaalstromen in corporatiewoningen. Bestuurder van woningcorporatie Wonion Gerrolt Ooijman is ook betrokken bij Groene Huisvesters, een van de drijvende krachten achter het rapport. Groene Huisvesters is een samenwerking tussen corporaties, het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK), VNG, de Woonbond en Aedes. Samen willen zij de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad versnellen. Ooijman: “En Wonion zelf is al sinds 2008 bezig met duurzaamheid. Daarbij speelt dus niet alleen energie, maar ook materiaal een rol. Vanuit Groene Huisvesters is een groep aan de slag gegaan met de gedachte om vanuit die materiaalhoek iets aan duurzaamheid te doen. Zo is BouwhulpGroep erbij betrokken en ligt er nu het rapport met als belangrijkste vragen: ‘Wat komt er bij circulaire bouw aan materiaal vrij?’ En ‘wat is er nodig voor nieuwe woningen?’ Op basis van de uitkomst kunnen corporaties een circulaire planning maken.”
Belang circulariteit
Van Nunen schetst allereerst hoe belangrijk circulariteit is als we naar de toekomst van corporatiewoningen kijken. “Als je naar de milieu-impact van een gebouw kijkt over zijn gehele levensduur, bestaat de helft daarvan uit energie. Er gaat nu veel aandacht uit naar die component in de energietransitie met duurzame energie en de bouw van nul-op-meterwoningen. Maar de andere helft bestaat uit materialen en daar is tot nu toe te weinig aandacht voor. Materialen zorgen net zo goed voor CO2– en andere vormen van uitstoot. We hebben in ons onderzoek dan ook gekeken naar de impact die corporaties hebben bij het beheer van hun woningvoorraad. Ik bedoel dan niet zozeer nieuwbouw en slopen, maar juist de tussenliggende gebruikersfase waarin allerlei zaken gerenoveerd en onderhouden worden: cv-ketel, dak, gevel, kozijn, noem maar op. Het blijkt dat de helft van de milieu-impact van materialen in de gebruiksfase van een woning optreedt. Als je als corporatie daar aan de knoppen kan draaien, heb je een effectief middel om te sturen. Bij circulariteit wordt meestal de vraag gesteld welke circulaire nieuwbouwwoningen men kan maken, maar kijk dus ook eens goed naar de woningen die je al hebt. Daar valt een enorme slag te slaan.”
Materiaalstromen
Bij het onderzoek keek BouwhulpGroep naar de materiaalstromen van zes corporaties. “De corporaties weten precies welke complexen tot 2030 op de rol staan om gerenoveerd te worden en wat daar moet gebeuren. Welke materialen er vrijkomen is dus bekend en dat hebben we onderling vergeleken.” Daarbij maakte BouwhulpGroep onder meer een onderscheid tussen eengezins- en meergezinswoningen, de componenten en de soort ingreep (korte, middellange of lange termijn). Een belangrijke uitkomst was dat vooral isolatie en glas dominante stromen zijn. “Die zijn wel twee keer zo hoog als andere soorten. Eigenlijk heel logisch als je ziet hoe ze geproduceerd worden; er is veel energie voor nodig. Bovendien komen ze procentueel in een woning veel voor en als je gaat isoleren zijn dat de zaken die meteen worden aangepakt.” Ook uit de vergelijking tussen eengezins- en meergezinswoningen kwam een interessante uitkomst: “Meergezinswoningen hebben een lagere milieu-impact maar komen relatief veel voor. Daardoor ontlopen ze elkaar in het totaalplaatje niet veel. De aanpak van beide soorten woningen is dus even belangrijk.”
Goud
Corporaties hebben met het rapport goud in handen. Van Nunen: “Juist omdat we onderscheid maken tussen typen woning, componenten en soorten ingreep kunnen corporaties heel gemakkelijk zien wat het betekent voor hun eigen voorraad. Waar ligt het probleem en wat kan ik er als corporatie aan doen? Op die manier kun je de milieu-impact van je bestaande woningen maximaal verlagen. Ik roep corporaties bovendien op om deze handschoen gezamenlijk op te pakken. Samen sta je sterker.”
Van Nunen schetst alvast drie oplossingsrichtingen uit het rapport: “Allereest beglazing. Misschien is het handiger om kozijnen niet meteen te vervangen maar te kijken wat het effect is van voorzetramen. Hetzelfde geldt voor isolatiematerialen. Er zijn goede materialen op de markt, met een lagere impact, maar die worden nog onvoldoende toegepast. Ook als je kijkt naar woninginstallaties valt er nog winst te behalen, met name op technisch gebied en dus ook op de levensduur. Zorg bijvoorbeeld dat je cv-ketel of warmtepomp niet maar vijftien jaar meegaat. En kijk ook goed of je niet minder installaties in je woning nodig hebt.”
Missie uitdragen
Gerrolt Ooijman heeft met het rapport een paar mooie handvatten om zijn duurzaamheidsbeleid op materiaalgebied verder vorm te geven. “We waren al bezig met biobased isolatiemateriaal zoals stro, hennep en vlas. Ook voegen we zo min mogelijk installaties toe aan woningen om de milieu-impact te verminderen en onderhoudskosten te besparen. Een warmtepomp is bijvoorbeeld niet altijd nodig. Met goed isolatiemateriaal dat op een natuurlijke manier bijdraagt aan de koeling van de woning kom je ook al een heel eind. Door veel te isoleren voorkom je warmtetransport naar buiten. Maar daarmee maak je de woning ook luchtdicht en kan de warmte in de zomer er niet uit. Je hebt dan een installatie nodig om te koelen, en dat wil je ook niet. Je moet hier rekening mee houden bij de keuze van je isolatiemateriaal en -oplossing.” Een andere insteek ziet Ooijman in het gebruiken van de natuurlijke omgeving. Plant bijvoorbeeld leilindes om de zon tegen te houden. “Wat voor mij verrassend was, was de hoge impact van beglazing. We gaan nu kijken of we het dubbelglas kunnen behouden met daarbij een extra voorzetraam. Ook kijken we hoe we het glas dat wordt vervangen op een zo hoogwaardige manier kunnen hergebruiken.” Uiteindelijk wil Groene Huisvesters die oplossingen gaan opschalen. “De boodschap breed uitdragen naar alle corporaties dat er flinke milieu-impact en kosten bespaard kunnen worden door goed naar materiaal te kijken.”
De uitkomsten
Het rapport van BouwhulpGroep bevat enkele nuttige handvatten voor corporaties:
- Renovatie levert twee keer zoveel milieudruk op als nieuwbouw in de corporatiesector.
- Ga aan de slag met andere vormen van isolatie.
- Kijk naar de rol van beglazing.
- Eengezins- en meergezinswoningen zijn even belangrijk als het gaat om impact.
- Beperk het aantal installaties in woningen.
Groene Huisvesters
Groene Huisvesters is een samenwerking tussen corporaties, het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK), VNG, de Woonbond en Aedes om de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad te versnellen. Bestuurders werken samen aan het oplossen van knelpunten, het benutten van kansen en het beleid voor een duurzame woningvoorraad, betaalbare woonlasten, veilig en comfortabel wonen. Kijk voor meer informatie op www.groenehuisvesters.nl.
Van Nunen: “De helft van de milieu-impact van materialen treedt in de gebruiksfase van een woning op. Als je als corporatie daar aan de knoppen kan draaien, heb je een effectief middel om te sturen”
beeld: Roy Borghouts en Wonion
auteur: Johan van Leipsig
Ooijman: “Wat voor mij verrassend was, was de hoge impact van beglazing. We gaan nu kijken of we het dubbelglas kunnen behouden met daarbij een extra voorzetraam”
Related Posts
Bouwstroom Noord gestart met eerste natuurinclusieve en conceptuele appartementen in Groningen →
Corporatie Thuisvester neemt deel in realisatie 30 duurzame woningen groene nieuwbouwwijk in Oosterhout →
Corporatie Haag Wonen zet versnelling verduurzaming in door langdurige samenwerking bouwpartners →
